Morgen is onze boerderij te zien bij Binnenstebuiten, op NPO 2 om 18.45. Een programma over onder ander het buitenleven, duurzaam leven en lekker eten. Wij vertellen wat over de eerste twee. Voornamelijk over hoe we onze koeien tussen de weidevogels laten grazen, en hoe koeien bijdragen aan de weidevogelstand.
Voor wie dus nog wat leuks wilt zien op televisie (of op een later moment wilt terugkijken):
Binnenstebuiten, donderdag 6 mei 2021, NPO 2 om 18.45.
Kan een boer met vakantie?
Een boer werkt zeven dagen per week. In het weekend, maar ook met Kerst en op nieuwjaarsdag moeten de koeien ’s ochtends vroeg gewoon gemolken worden en gras kunnen eten. Een boer kan dus lastig met vakantie.
Vakantie bij familiebedrijven
De meeste boerderijen zijn familiebedrijven; meerdere generaties wonen en werken op het erf. Soms zijn er zelfs een opa en oma die nog meewerken. Op deze vakantiedagen doe ze de klusjes samen, zodat niemand de hele Kerst bezig is met werken. En zo kun je elkaar nog weleens vrij geven, zodat je op vakantie kunt, of naar een feestje.
Hulpboeren inhuren tijdens vakantie
Ben je als boer alleen, dan kun je een buurman vragen je te helpen, maar je kunt ook mensen inhuren. Deze hulpboeren nemen het werk dan van de boer over, zodat deze op vakantie kan. Net als andere ondernemers betekent dat wel dubbele kosten tijdens een vakantie. Bovenop de uitgaven van de camping en de uitjes, komen de kosten van de hulpboer. Je spaart het jaar door dus voor je vakantie.
Een boer moet er ook voor zorgen dat de hulpboer weet wat hij moet doen. Waar staan de trekkers, welke koeien hebben kwaaltjes en welke koe kan er een kalfje krijgen? Bovendien moet de boer vaak, zodra deze terug is van vakantie, direct weer aan het werk. Even overleggen hoe het ’thuis ging’ terwijl je weg was, of er nieuwe koeien in de ziekenboeg zitten en dan hup, de trekker weer in of de koeien melken. Rustig een weekendje de tassen uitpakken is er vaak niet bij.
Vakantie op Hoeve Ackerdijk
Bij ons ging het ongeveer zoals hierboven beschreven. Voor de vakantie probeerde ik veel voor te bereiden, zodat mijn vader niet teveel extra werk had. Het was goed weer om te hooien tijdens mijn vakantie, dat ging gewoon door zonder mij.
Na de vakantie ging ik meteen weer aan de slag.
Koe in de sloot
Eenmaal goed uitgerust kon ik thuis vrijwel meteen weer de laarzen aantrekken: een koe in de sloot. De dag erna was er een koe die zélf de sloot was uitgekomen – dat is niet erg natuurlijk – maar dan wel aan de verkeerde kant. Die moesten we over het fietspad en de weg terug naar de boerderij brengen.
Koeien in de sloot gebeurd wel vaker. Ze hebben er geen last van, en met het weer van de afgelopen dagen is het wel verfrissend. Soms werken ze dan ook absoluut niet mee om ze er uit te krijgen.
Wist u dat koeien kunnen zwemmen? Gevaar is er dus niet, al kunnen ze na een lange tijd in water wel bekoeld of vermoeid raken. We halen ze er dus altijd meteen uit zodra we er eentje missen. Het komt ook voor dat fietsers of wandelaars langskomen om te zeggen dat er een koe in de sloot zit. Dat is hartstikke fijn.
Gelukkig hebben koeien een sterk kudde gevoel, en blijven ze vaak zo dicht mogelijk bij elkaar. Deze mevrouw liep dus mee naar huis, want daar liepen alle andere koeien al te grazen. Al wilde ze onderweg wel een paar uitstapjes maken naar lekkere plukjes gras.
Tweeling geboren
Wat ook doorgaat (gelukkig maar) of je nu vakantie hebt of niet, is de geboortes van kalfjes. Op zondagochtend moest ik de koeien voor het melken uit het land halen, want het was nog lekker fris en ze wilden nog
niet de stal in. Plots stonden er tussen de melkkoeien twee kalfjes. Dichtbij de moeder, want dat is wel zo veilig.
Mama koe had helemaal zelf een tweeling gekregen, die ook al schoongelikt waren en lekker stonden te drinken. De band met de moeder was dus al goed, weinig zorgen voor ons. Behalve dan het hele stel thuis krijgen. Want kalfjes die in een weide worden geboren vinden een strohok – hoe ruim ook – toch maar klein.
Schapen op Hoeve Ackerdijk: goedkope grasmaaiers
Op Hoeve Ackerdijk werken we voornamelijk met koeien (en kinderen), maar vroeger liepen er, zo vlakbij Rotterdam ook hordes schapen en een kleinere verzameling varkens op ons bedrijf.
Van oudsher zijn boerderijen ‘gemengde’ bedrijven. Om risico’s te spreiden was je niet alleen koeienboer, maar had je er ook wat schapen, varkens, geiten of – als de grondsoort het toelaat – akkerbouw bij. Verdiende je een jaar wat minder met de melk, dan compenseerde je dat met een andere bedrijfstak.
Gaandeweg zijn boeren zich gaan specialiseren in een dier of teelt. Een gemengd bedrijf anno 2020 is er éen met een vergaderlocatie of camping.
We hebben op Hoeve Ackerdijk de circa 80 schapen en jaarlijks 200 lammetjes verminderd tot zo’n 25 schapen. Dit jaar hebben ze samen 42 lammetjes gekregen.
De schapen op Hoeve Ackerdijk
Een schaap is een seizoensdier, ze krijgen de lammetjes in de lente. Logisch ook, want dan is er het meeste te eten in het land. Een schaap kan één tot vier lammetjes krijgen, gemiddeld twee. Als er vier lammetjes bij een schaap zitten, moeten we er eentje bijvoeren. Dat noemen we dan pap- of potlammetjes.
Paplammetjes zullen hun leven lang gemakkelijker naar je toe komen, ze hebben onthouden dat als de boer eraan komt, ze wat te eten krijgen. Sommige dingen verleer je niet.
Waarom hebben we schapen op de boerderij?
Het is moeilijk geld te verdienen met schapen, zeker als je er maar 25 hebt. Je verkoopt ze voor vlees, de wol zelf brengt eigenlijk niks op. Voor zwarte wol moeten we zelfs betalen om het kwijt te kunnen.
We laten ze aan het begin van de zomer scheren, anders is het veel te warm voor ze. Tegen de winter hebben ze alweer een lekkere vacht tegen de kou.
“Waarom houden jullie de schapen dan eigenlijk aan?” zul je denken.
Naast het plezier van lammetjes in de lente, zijn het minder kieskeurige eters dan koeien. Wat koeien aan planten en oud gras laten staan, peuzelt een schaap op. Een kudde van zo’n 20-30 schapen is handzaam en groot genoeg om ‘achter de koeien aan’ te laten grazen.
Dus waar de koeien het lekkere gras hebben opgegeten, mogen de schapen dan heen om de restjes kaal te eten. Dit geeft het grasland ruimte om nieuw, fris gras te laten opkomen.
Dat kunnen we dan weer voor wintervoer en de weidegang gebruiken. De schapen lopen het hele jaar buiten, als gratis grasmaaier onderhouden ze ons land.
Wat doet een boer in de zomer?
In de zomer bereidt de boer zich voor op de winter en verzamelt deze eten voor de dieren. De boer maakt bijvoorbeeld hooi en kuilgras van het gras in het weiland. In de winter eten de koeien en schapen dit dan op. Hoe je kuilgras maakt, kun je hieronder lezen.
Een kuil maken in de zomer
Grappig genoeg is ‘de kuil’ of ‘inkuilen’ geen kuil, maar een berg. Een berg met gras. Het heet inkuilen of kuil, omdat het een manier van het conserveren van eten is. Net als een weckpot thuis. Hoe maak je nu zo’n kuil?
Hoe maak je een kuil?
Allereerst heb je droog gras nodig. Het gras wordt gemaaid (om de weidevogels heen natuurlijk) en over het weiland heen verspreid. Het gras wordt regelmatig omgedraaid (dat heet schudden) zodat het gras aan alle kanten goed droogt.
Vervolgens wordt het gras in stroken gelegd. Die stroken heten wiersen en ook het ‘in stroken leggen’ heet wiersen. Die wiersen worden vervolgens ‘opgeraapt’ en op een berg gelegd.
Daarna wordt het gras platgereden met een grote zware trekker en komt er plastic overheen zodat de kuil goed is afgesloten. Zo komt er geen lucht bij. Dit is ook de reden waarom je nooit op een kuil mag spelen, er kunnen gaatjes in het plastic komen en dat is het eten voor de koeien niet meer goed.
Plastic over de kuil leggen
Het plastic netjes over de kuil leggen is een precies werkje en wordt meestal de dag na het inkuilen (wiesen – oprapen – kuil maken) gedaan. Inkuilen is zwaar werk, en na een lange dag kun je beter de volgende dag uitgeslapen het precieze werk afmaken. De kuil is ’s nachts wel afgedekt, voor als het gaat regenen, maar wordt de volgende dag netjes afgedekt.
Om te zorgen dat er geen lucht of vocht via de onderkant in de kuil komt, worden de plukken gras aan de zijkant van de kuil weggehaald. Dan legt de boer zandzakken strak langs de kuil. Het plastic wat overblijft wordt naar binnengerold, zodat er geen vocht binnen in de kuil kan komen.
Kuil klaar voor de nacht 
Zandzakken strak langs de kuil 
Afdekken
Het plastic wordt verder afgedekt met een steviger afdek-doek wat blijft liggen door er banden op te leggen. Dit beschermt het plastic tegen het weer, maar ook tegen kraaien die in het glinsterende zwarte plastic pikken. Omdat de boer zelf niet op de kuil kan komen om gaatjes in het plastic te voorkomen, kan die kiezen om de banden te gooien of op de kuil te rollen.
De gooi techniek 
De rol techniek
In de zomer werkt Hoeve Ackerdijk aan 3 kuilen
In één dag is een begin gemaakt met de kuil, maar dit is niet de uiteindelijke grootte van de kuil. Zodra het opnieuw zonnig weer is, wordt er opnieuw gras gemaaid, gedroogd en op de bestaande kuil gelegd.
Soms maken we meerdere kuilen, voordat er eentje “af” is. Zo krijgen de kuilen dezelfde samenstelling van jong gras (mei) en ouder gras (juni, augustus) en hebben ze dezelfde smaak en kwaliteit. Koeien houden namelijk van gewoonte, ook voor hun voer.
Wat doen boer Arie en boer Bas verder in de zomer?
Door Corona zijn er geen weidevogelsafari’s, open dagen of rondleidingen. Neem een kijkje op Facebook of schrijf je in voor de nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.
Hoe maak je kruidenboter?
De Stad uit laat je zien hoe je zelf kruidenboter kunt maken, met ingrediënten uit de wei en melk van de koeien.
Ieder jaar komen Rotterdamse basisscholieren bij ons op bezoek om te kijken hoe het er op een boerderij aan toegaat.
Dit jaar kan dat vanwege de Coronamaatregelen helaas niet doorgaan, dus maakt de organisatie De Stad Uit onder andere bij ons filmpjes om die met scholieren te delen.
Zelf kruidenboter maken
In deze film zie je hoe je zelf (kruiden)boter kunt maken.
De boerderij en Corona
Werken tijdens corona: op de boerderij gaat het werk gewoon door. De koeien hebben gelukkig geen last van de ziekte. Als bedrijf hebben we minder inkomsten vanwege de zakkende melkprijs en minder rondleidingen.
Ondanks Corona lekker naar buiten
De koeien op de boerderij hebben gelukkig geen last van Corona en doen het eigenlijk best prima. De zon schijnt, het gras groeit, ze lopen nu ook een paar weken buiten. De weidegang vraagt wat voorbereiding en de eerste keer naar buiten is altijd een leuk spektakel. Nu dus voor het eerst sinds jaren zonder publiek.
Voorbereiden weidegang
Het voorbereiden van het weideseizoen start in oktober. Dan “sloten (werkwoord) we de sloten, greppelen (werkwoord) we de greppels. Dit doen we om alle regen te kunnen afvoeren van het land naar de sloten, watergangen en via gemalen de polder uit.
Zo blijft het land relatief droog en verdrinkt het gras niet. Dat zou kale plekken geven en omdat gras trager groeit dan onkruid zoals distels en zuring, krijg je een wildgroei van onkruid. Wat de koeien niet eten, de fijnproevers.
Na dit winterwerk komen we het liefst niet meer meer de trekker in het land, omdat je nogal snel sporen rijd. Deze schade is moeilijk te repareren, daarbij druk je de ondergrond vast, waardoor er minder lucht in zit en dan groeit er minder gras. Als je goed kijkt kan je de trekkersporen in veenland in de lente vaak nog zien.
Als je goed kijkt kan je de trekkersporen in veenland in de lente vaak nog zien.
Laatste voorbereiding koeiendans
Verder is het in de dagen voor de koeiendans een kwestie van paaltjes zetten met schrikdraad, zodat de koeien netjes in de percelen blijven lopen waar wij ze willen hebben. Voor koeien is het gras namelijk vaak lekkerder daar waar je net niet bij kan, of naartoe mag.
Minder inkomsten door Corona
Er is een risico dat onze melk niet opgehaald kan worden, omdat de verwerking in de fabrieken moeilijker wordt. Vooralsnog zijn daar geen tekenen voor, gelukkig. Leveranciers en afnemers blijven ook in bedrijf, we mogen dus niet klagen.
Wel zakt de melkprijs, omdat export moeilijker gaat en daardoor de vraag verminderd. Het aanbod van melk groeit nu juist, omdat koeien in de lente nu eenmaal meer melk geven. Het werk is dus hetzelfde, de inkomsten helaas niet.
Het wegvallen van rondleidingen, zorgdagen, open dagen en stageplekken is het meest opvallende verschil in onze werkweek met vorige jaren. Het is een stuk stiller op de boerderij door Corona. Overigens heeft Campina online de Thuisboerderijdagen voor de mensen die de open dagen (net als wij) missen.
Zonder bezoekers op de boerderij is het heel stil op de boerderij
Het agrarisch kinderdagverblijf
Hoe anders is het op het kinderdagverblijf. Alleen kinderen van ouders met essentiële beroepen komen naar de opvang. Dat betekent dat we maar een handvol kinderen per dag opvangen.
De leidsters blijven zoveel mogelijk thuis, om besmettingsrisico’s te voorkomen. Gelukkig denkt het personeel erg met ons mee en maken we samen voorleesfilmpjes en knutseltips. We zetten deze online om de kinderen thuis zoveel mogelijk te betrekken bij de boerderij.
We houden de ouders op de hoogte van alle veranderingen in regelgeving en hopen iedereen snel weer te kunnen verwelkomen op de boerderij.
Koeien grazen in het recreatiegebied
Sinds gisteren lopen de koeien van Hoeve Ackerdijk op het recreatie gebied achter de camping. Dit doen we om de weidevogelnesten in ons eigen land te sparen.
Voor de koeien is een tijdelijk bruggetje en looppad gemaakt; ze komen namelijk wel elke avond terug om gemolken te worden. Na het melken ’s ochtends gaan ze weer terug.
Zijn koeien slim?
Koeien zijn zeker slim en kunnen veel dingen leren.
Ze leren bijvoorbeeld dat ze naar de melkput moeten om gemolken te worden of dat ze niet tegen schrikdraad moeten lopen om een schok te voorkomen. Koeien zijn kuddedieren en ze leren ook van elkaar. Kalfjes zetten we na een paar weken samen in een groot hok, zodat ze van elkaar kunnen leren hooi te eten.
Hoe slim zijn jullie koeien?
Op Hoeve Ackerdijk hebben we soms wat té slimme koeien die uitvogelen dat ze bij het melken aan het touwtje boven hun kop moet trekken. Als de boer aan het touwtje trekt, krijgt de koe biks. Als de koe het zelf doet krijgt ze op die manier extra eten in haar voerbak. De boer is dan weer slim genoeg om dat touwtje dan zó op te hangen dat de koe er niet meer bij kan.
Als een van onze koeien heeft bedacht dat er een hek open staat – naar bijvoorbeeld een nieuwe wei met vers gras – dan volgt de rest (heel slim) snel. Heel snel. En dan krijg je ze niet zomaar weer terug op hun bedoelde weide.
Geheugen als een olifant
Koeien kunnen dingen heel goed onthouden.
De koeien weten precies wanneer het lente is en ze weer naar buiten mogen. Ze zien de boer wat draadjes verzetten, het looppad vrijmaken en ze weten ‘We gaan naar buiten!’. Koeien kunnen maar 1x per jaar voor het allereerst naar buiten, dus dat hebben ze mooi een jaar (!) onthouden.
Koeien onthouden ook plekken in het land (waar is de schaduw, waar groeit het lekkerste glas) en mensen. Het komt voor dat een van onze koeien naar de (hulp)boer loopt voor een aai over haar bol, als ze de boer ziet aankomen.
Dom imago
Als koeien net zo slim zijn als andere dieren, hoe kan het dan dat ze zo’n dom imago hebben? Dat weten wij niet, misschien komt het door de wat lome en logge uitstraling die koeien hebben of simpelweg dat er heel weinig mensen zijn die koeien kunstjes proberen te leren.
Sommige koeien zijn héél slim
Zelf zien hoe slim koeien zijn? Bekijk dan deze video van Animals Australia waarin een paar hele slimme koeien de hoofdrol spelen. Koeien die zelf hun hok (en dat van anderen) openmaken, instructies opvolgen, zelf de kraan of pomp open krijgen om te gaan drinken.
Slimme koeien zien?
Liever de koeien in het echt zien, met een uitleg van de boer erbij? Kom langs voor een rondleiding. Misschien kun je samen met de boer uitzoeken hoe slim de koeien zijn of de kippen testen op hun intelligentie.
Een botbreuk en geen water
Een terugblik op de eerste maanden van 2020 van Hoeve Ackerdijk. Want: Wat doet een boer in de winter?
De winterperiode op de boerderij is zo niet de rustigste periode, dan wel de meest overzichtelijke. Alle dieren zitten binnen in de stallen, het moet dus gek lopen wil er dan een koe in de sloot zitten. Het dagelijkse werk bestaat uit de koeien melken, voeren en zorgen dat ze schoon en droog liggen in de stallen.
Dat kan in de ligboxen met zaagsel, of met stro in de potstallen en kalvenhokjes. Koeien eten veel en er moet altijd wat te eten zijn, zodat ook de dieren die lager in de hiërarchie staan nog wat te kiezen hebben en het niet met de restjes moeten zien te doen. Ook moeten ze altijd schoon water kunnen drinken.
De winterperiode is er ook om voorbereidingen te treffen voor de lente:
- Zorgen dat alle machines zijn nagekeken en meteen inzetbaar zijn wanneer het moet.
- Zorgen dat het land de hoeveelheid regen kan laten wegspoelen door sloten en greppels goed open te houden.
- Zorgen dat het erf er netjes bij ligt, zodat er in de lente geen wildgroei aan onkruid opkomt.
En papierwerk, het liefste hebben we dat uit de weg voordat de handen weer uit de mouwen gaan, de koeien de wei in gaan en de trekkers de polder in om te maaien en te bemesten.
Geen water
Zorgen voor schoon water was vorige week opeens niet meer mogelijk, toen het water werd afgesloten voor een noodreparatie aan de straat. Twee dagen (gelukkig tussen werktijd en niet ’s avonds) was er geen water in de stal. We melken op tijd en na het melken krijgen de koeien vers voer.
Daarna hebben ze de meeste koeien dorst en een koe doet liever niet aan kleine slokjes. Vervolgens gaan ze lekker in luieren tot ergens in de middag. Rond koffietijd ging de kraan gelukkig weer open, en was het even flink druk bij de waterbakken.
Botbreuk door een schop van een koe
Een paar weken geleden kreeg ik een schop van een koe. Gratis en voor niks, ze schrok van me dat ik ineens de hoek om kwam lopen. Een schop gebeurt wel vaker, maar deze wist ik niet goed te ontwijken. Het was zondagochtend, vlak voor het melken en mijn voet deed pijn.
Even de laars uitgetrokken om te kijken of er iets gebroken was. Dat was het niet, dus ja, dan kan ik het wel los lopen, toch? Er zat niets anders op dan eerst alle koeien te melken, de ochtendronde af te maken en dan met mijn been languit op de bank even rusten en hopen dat het meevalt.
Dat deed het niet, ik had een botbreuk in mijn voet bleek die maandag bij de dokter. Rust houden zegt de dokter dan, maar dat is best lastig als er iedere dag koeien gemolken en gevoerd moeten worden. Wat doe je dan als boer?
Wie zorgt voor de koeien als de boer dat even niet kan?
Gelukkig zijn er bedrijven die tijdelijk personeel kunnen plaatsen. Als boer heb je periodes met veel werk (lente, zomer) en soms weinig werk (winter). In de drukke periodes schakel je een loonwerker in, of de Agrarische Bedrijfshulp. Die regelt een ervaren boerenhulp die na wat uitleg je bedrijf ‘overneemt’ en het buitenwerk uitvoert. Op die manier ben je als boer zeker dat het bedrijf blijft draaien.
De koeien worden gemolken, gevoerd en verzorgd. De productie gaat door en daarmee ook de omzet van het bedrijf. De omzet is niet het belangrijkste; als boer/ondernemer moet je zorgen dat het werk gedaan wordt. Zo’n boerenhulp kan je ook inschakelen als je op vakantie gaat, maar dan betaal je een normaal tarief.
De omzet is niet het belangrijkste; als boer/ondernemer moet je zorgen dat het werk gedaan wordt.
Bas van den Berg
Een boer kan zich verzekeren voor wanneer hij/zij ziek thuiszit, en dan betaal je een verlaagd ziektetarief. Op deze manier maak je weliswaar wat extra kosten, maar voor de korte termijn is het een goede oplossing.
Ondertussen zit ik op de bank met mijn been gestrekt voor me. Ik deed deze winter dus deels iets heel anders dan de koeien voeren: ik ben helemaal bijgewerkt met mijn papierhandel, heb allerlei achterstallige tv-series nu wel bekeken en ik verveel me mateloos. Gelukkig mag ik binnenkort weer aan de slag.
Waarom staan koeien in de winter binnen?
Koeien staan in de winter in de stal. Niet omdat het te koud voor ze is, maar omdat er in het weiland geen gras meer groeit. De grond wordt kouder, en de zon schijnt minder krachtig, er groeit minder gras. Bovendien is het land te drassig, Hoeve Ackerdijk zit midden in een veenpolder. Koeien kunnen in een drassig land niet goed lopen. Ze zouden daarnaast de graswortels vertrappen, waardoor er in de lente minder gras groeit om te eten.
Koeien kunnen tegen de kou
Koeien gaan bijna altijd naar buiten, ze kunnen namelijk goed tegen regen en kou. Op een biologische boerderij willen we koeien zo lang mogelijk in de wei laten lopen. Net zoals we op het kinderdagverblijf de kinderen zo vaak mogelijk buiten willen laten spelen. Lekker met laarzen in de regen of met een dikke jas in de kou.
Dit jaar gingen de koeien 30 maart voor het eerst naar buiten en half november hebben we de melkkoeien binnen gezet.
“Ik kan de koeien zien!“
Dat de koeien in de winter binnen staan, levert een voordeeltje op voor de kinderen op de kinderopvang Hoeve Ackerdijk. In de winter kunnen de kinderen vanuit het kinderdagverblijf naar de koeien kijken. De oude stalramen in het kinderdagverblijf zijn namelijk tot aan de grond verlengd met glas.
Een deel van de stalmuren van de koeien bestaat uit een doek waar je doorheen kunt kijken. Koeien hebben het niet snel koud, dus de stal hoeft niet volledig uit steen te bestaan.
Koeien hebben het graag een beetje fris (en niet te warm), want door hun vacht kunnen ze in een warme stal moeilijker hun warmte kwijt. Daarom scheren we alle koeien als ze op stal gaan in de winter. Met het doek kunnen de koeien zelfs binnen een frisse neus halen en naar de kinderen op het kinderdagverblijf kijken.