We vertellen graag over onze boerderij en laten ook zien wat we doen. Maar we stellen onze ‘medewerkers vaak niet voor. Daarom deze reeks waarin we onze koeien aan u voorstellen. Want over iedere koe valt wel iets te vertellen. Vandaag: Aafke 351.
8996 – Aafke “Betty” 351
Aafke was als kalf een twijfelgeval. Ze heeft een goed presterende moeder, maar die kregen we niet gemakkelijk drachtig. Dus kozen we een stier met betere vruchtbaarheidscijfers, zodat de moeder makkelijker drachtig zou kunnen worden.
Wanneer er zulke kalfjes geboren worden, gaan deze vaak naar een kalvenfokkerij, omdat het meestal geen geweldige melkkoeien worden.
Maar, Aafke zag er wel heel schattig uit met haar egaal donkere vacht en bruine streep op de rug. Dus we namen de gok, want soms is dat ook gewoon leuk.
En Betty (naar het liedje “Black Betty” van Ram Jam, zoals boer Bas haar altijd noemt) is nu bijna 3 jaar oud, geeft prima melk in haar 1e lactatie periode en mag gewoon blijven.
Haar donkere vacht komt omdat ze voor 25 % van het ras “Brown Swiss” is, de rest is een mix van Montbeliard en Holstein.
We vertellen graag over onze boerderij en laten ook zien wat we doen. Maar we stellen onze ‘medewerkers vaak niet voor. Daarom deze reeks waarin we onze koeien aan u voorstellen. En over iedere koe valt wel wat te vertellen. Vandaag: Irene 203.
8872 – ‘De baas’
Dit is Irene 203, ofwel de 203e uit de “Irene” familie van Hoeve Ackerdijk. Irene is de achternaam, het nummer de voornaam, en 8872 is het werknummer (of het verkorte BSN nummer van de koe, dat iedere koe in Nederland heeft). Sinds Irene 001 zijn er dus een heleboel kalfjes geboren, waarbij enkel de dames een naam krijgen, de stiertjes enkel een werknummer.
Deze Irene heeft als bijnaam ‘de baas’ gekregen, omdat ze nogal bazig is. In iedere koppel (groep) koeien is een hierarchie en per ~40 koeien is er eentje de baas. Deze staat als eerste in de melkput, zoekt het lekkerste voer uit (lees: duwt de rest weg tot ze er staat) en loopt als een van de eerste naar buiten en ook weer naar huis. De rest volgt.
Dit proces gaat niet altijd vriendelijk, er gaat nogal wat geboks aan vooraf. Zo ook bij deze dame. We waren vergeten haar als kalf te onthoornen, dus toen ze als vaars (zo heet een koe nadat ze haar eerste kalf heeft gehad) bij de koeien kwam, had ze een voordeel: als enige koe had ze hoorns. Ze stond iedere koe te pesten en dat gaf weer onrust bij de rest.
Dus toen hebben we met de veearts de hoorns weggezaagd, en twee dagen later stond ze weer onderaan de hiërarchie. Iedere koe waar ze langs liep gaf haar een paar tikken, om haar terug te pakken leek het wel. Dat was twee jaar geleden en nu staat ze toch vooraan in de koppel. Zonder hoorns, maar met karakter. Verder is ze heel lief hoor.
We vertellen graag over onze boerderij en laten ook zien wat we doen. Maar we hebben onze ‘medewerkers’ nog niet voorgesteld. Dus bij deze; het begin van de reeks waarin we onze koeien aan u voorstellen. En over iedere koe valt wel wat te vertellen. Vandaag: Grietje 186.
8515 – Grietje 186
Dit is Grietje 186. Deze dame gaat al tien jaar mee op ons bedrijf. Ze heeft nog niet de bijnaam ‘oma’ gekregen, want er zijn nog wel tien oudere koeien op het erf. Toch valt er wel wat te vertellen, want Grietje is nogal een ondeugende koe.
Ze krijgt namelijk de deuren van de melkput open. Koeien hebben, vooral in de winter als ze op stal staan, veel tijd om de boel eens goed te bekijken en wat dingen uit te zoeken. En ze weet, “als die deur opengaat dan word ik gemolken”. Maar vooral: “als die deur opengaat dan krijg ik biks”. Ze heeft zichzelf dus ‘ge-Pavlovd’ en doet nu te pas en te onpas de deuren van de melkput open.
Op zich is dat niet erg tijdens het melken, want dan staat er toch al een rij. Maar ’s nachts als wij niet in de stal zijn, moeten de deuren nu dus op slot, omdat we anders de volgende ochtend binnenkomen met een melkput vol koeien die onrustig staan te wachten. En er meestal ook een bende van hebben gemaakt.
Morgen is onze boerderij te zien bij Binnenstebuiten, op NPO 2 om 18.45. Een programma over onder ander het buitenleven, duurzaam leven en lekker eten. Wij vertellen wat over de eerste twee. Voornamelijk over hoe we onze koeien tussen de weidevogels laten grazen, en hoe koeien bijdragen aan de weidevogelstand.
Voor wie dus nog wat leuks wilt zien op televisie (of op een later moment wilt terugkijken): Binnenstebuiten, donderdag 6 mei 2021, NPO 2 om 18.45.
Een boer werkt zeven dagen per week. In het weekend, maar ook met Kerst en op nieuwjaarsdag moeten de koeien ’s ochtends vroeg gewoon gemolken worden en gras kunnen eten. Een boer kan dus lastig met vakantie.
Vakantie bij familiebedrijven
De meeste boerderijen zijn familiebedrijven; meerdere generaties wonen en werken op het erf. Soms zijn er zelfs een opa en oma die nog meewerken. Op deze vakantiedagen doe ze de klusjes samen, zodat niemand de hele Kerst bezig is met werken. En zo kun je elkaar nog weleens vrij geven, zodat je op vakantie kunt, of naar een feestje.
Hulpboeren inhuren tijdens vakantie
Ben je als boer alleen, dan kun je een buurman vragen je te helpen, maar je kunt ook mensen inhuren. Deze hulpboeren nemen het werk dan van de boer over, zodat deze op vakantie kan. Net als andere ondernemers betekent dat wel dubbele kosten tijdens een vakantie. Bovenop de uitgaven van de camping en de uitjes, komen de kosten van de hulpboer. Je spaart het jaar door dus voor je vakantie.
Een boer moet er ook voor zorgen dat de hulpboer weet wat hij moet doen. Waar staan de trekkers, welke koeien hebben kwaaltjes en welke koe kan er een kalfje krijgen? Bovendien moet de boer vaak, zodra deze terug is van vakantie, direct weer aan het werk. Even overleggen hoe het ’thuis ging’ terwijl je weg was, of er nieuwe koeien in de ziekenboeg zitten en dan hup, de trekker weer in of de koeien melken. Rustig een weekendje de tassen uitpakken is er vaak niet bij.
Vakantie op Hoeve Ackerdijk
Bij ons ging het ongeveer zoals hierboven beschreven. Voor de vakantie probeerde ik veel voor te bereiden, zodat mijn vader niet teveel extra werk had. Het was goed weer om te hooien tijdens mijn vakantie, dat ging gewoon door zonder mij.
Na de vakantie ging ik meteen weer aan de slag.
Koe in de sloot
Eenmaal goed uitgerust kon ik thuis vrijwel meteen weer de laarzen aantrekken: een koe in de sloot. De dag erna was er een koe die zélf de sloot was uitgekomen – dat is niet erg natuurlijk – maar dan wel aan de verkeerde kant. Die moesten we over het fietspad en de weg terug naar de boerderij brengen.
Koeien in de sloot gebeurd wel vaker. Ze hebben er geen last van, en met het weer van de afgelopen dagen is het wel verfrissend. Soms werken ze dan ook absoluut niet mee om ze er uit te krijgen.
Wist u dat koeien kunnen zwemmen? Gevaar is er dus niet, al kunnen ze na een lange tijd in water wel bekoeld of vermoeid raken. We halen ze er dus altijd meteen uit zodra we er eentje missen. Het komt ook voor dat fietsers of wandelaars langskomen om te zeggen dat er een koe in de sloot zit. Dat is hartstikke fijn.
Gelukkig hebben koeien een sterk kudde gevoel, en blijven ze vaak zo dicht mogelijk bij elkaar. Deze mevrouw liep dus mee naar huis, want daar liepen alle andere koeien al te grazen. Al wilde ze onderweg wel een paar uitstapjes maken naar lekkere plukjes gras.
Tweeling geboren
Wat ook doorgaat (gelukkig maar) of je nu vakantie hebt of niet, is de geboortes van kalfjes. Op zondagochtend moest ik de koeien voor het melken uit het land halen, want het was nog lekker fris en ze wilden nog niet de stal in. Plots stonden er tussen de melkkoeien twee kalfjes. Dichtbij de moeder, want dat is wel zo veilig.
Mama koe had helemaal zelf een tweeling gekregen, die ook al schoongelikt waren en lekker stonden te drinken. De band met de moeder was dus al goed, weinig zorgen voor ons. Behalve dan het hele stel thuis krijgen. Want kalfjes die in een weide worden geboren vinden een strohok – hoe ruim ook – toch maar klein.
Op Hoeve Ackerdijk werken we voornamelijk met koeien (en kinderen), maar vroeger liepen er, zo vlakbij Rotterdam ook hordes schapen en een kleinere verzameling varkens op ons bedrijf.
Van oudsher zijn boerderijen ‘gemengde’ bedrijven. Om risico’s te spreiden was je niet alleen koeienboer, maar had je er ook wat schapen, varkens, geiten of – als de grondsoort het toelaat – akkerbouw bij. Verdiende je een jaar wat minder met de melk, dan compenseerde je dat met een andere bedrijfstak.
Gaandeweg zijn boeren zich gaan specialiseren in een dier of teelt. Een gemengd bedrijf anno 2020 is er éen met een vergaderlocatie of camping.
We hebben op Hoeve Ackerdijk de circa 80 schapen en jaarlijks 200 lammetjes verminderd tot zo’n 25 schapen. Dit jaar hebben ze samen 42 lammetjes gekregen.
De schapen op Hoeve Ackerdijk
Een schaap is een seizoensdier, ze krijgen de lammetjes in de lente. Logisch ook, want dan is er het meeste te eten in het land. Een schaap kan één tot vier lammetjes krijgen, gemiddeld twee. Als er vier lammetjes bij een schaap zitten, moeten we er eentje bijvoeren. Dat noemen we dan pap- of potlammetjes.
Paplammetjes zullen hun leven lang gemakkelijker naar je toe komen, ze hebben onthouden dat als de boer eraan komt, ze wat te eten krijgen. Sommige dingen verleer je niet.
Waarom hebben we schapen op de boerderij?
Het is moeilijk geld te verdienen met schapen, zeker als je er maar 25 hebt. Je verkoopt ze voor vlees, de wol zelf brengt eigenlijk niks op. Voor zwarte wol moeten we zelfs betalen om het kwijt te kunnen.
We laten ze aan het begin van de zomer scheren, anders is het veel te warm voor ze. Tegen de winter hebben ze alweer een lekkere vacht tegen de kou.
“Waarom houden jullie de schapen dan eigenlijk aan?” zul je denken.
Naast het plezier van lammetjes in de lente, zijn het minder kieskeurige eters dan koeien. Wat koeien aan planten en oud gras laten staan, peuzelt een schaap op. Een kudde van zo’n 20-30 schapen is handzaam en groot genoeg om ‘achter de koeien aan’ te laten grazen.
Dus waar de koeien het lekkere gras hebben opgegeten, mogen de schapen dan heen om de restjes kaal te eten. Dit geeft het grasland ruimte om nieuw, fris gras te laten opkomen.
Dat kunnen we dan weer voor wintervoer en de weidegang gebruiken. De schapen lopen het hele jaar buiten, als gratis grasmaaier onderhouden ze ons land.
Werken tijdens corona: op de boerderij gaat het werk gewoon door. De koeien hebben gelukkig geen last van de ziekte. Als bedrijf hebben we minder inkomsten vanwege de zakkende melkprijs en minder rondleidingen.
Ondanks Corona lekker naar buiten
De koeien op de boerderij hebben gelukkig geen last van Corona en doen het eigenlijk best prima. De zon schijnt, het gras groeit, ze lopen nu ook een paar weken buiten. De weidegang vraagt wat voorbereiding en de eerste keer naar buiten is altijd een leuk spektakel. Nu dus voor het eerst sinds jaren zonder publiek.
Koeiendans: ze gaan voor het eerst naar buiten
Voorbereiden weidegang
Het voorbereiden van het weideseizoen start in oktober. Dan “sloten (werkwoord) we de sloten, greppelen (werkwoord) we de greppels. Dit doen we om alle regen te kunnen afvoeren van het land naar de sloten, watergangen en via gemalen de polder uit.
Zo blijft het land relatief droog en verdrinkt het gras niet. Dat zou kale plekken geven en omdat gras trager groeit dan onkruid zoals distels en zuring, krijg je een wildgroei van onkruid. Wat de koeien niet eten, de fijnproevers.
Na dit winterwerk komen we het liefst niet meer meer de trekker in het land, omdat je nogal snel sporen rijd. Deze schade is moeilijk te repareren, daarbij druk je de ondergrond vast, waardoor er minder lucht in zit en dan groeit er minder gras. Als je goed kijkt kan je de trekkersporen in veenland in de lente vaak nog zien.
Als je goed kijkt kan je de trekkersporen in veenland in de lente vaak nog zien.
Laatste voorbereiding koeiendans
Verder is het in de dagen voor de koeiendans een kwestie van paaltjes zetten met schrikdraad, zodat de koeien netjes in de percelen blijven lopen waar wij ze willen hebben. Voor koeien is het gras namelijk vaak lekkerder daar waar je net niet bij kan, of naartoe mag.
Minder inkomsten door Corona
Er is een risico dat onze melk niet opgehaald kan worden, omdat de verwerking in de fabrieken moeilijker wordt. Vooralsnog zijn daar geen tekenen voor, gelukkig. Leveranciers en afnemers blijven ook in bedrijf, we mogen dus niet klagen.
Wel zakt de melkprijs, omdat export moeilijker gaat en daardoor de vraag verminderd. Het aanbod van melk groeit nu juist, omdat koeien in de lente nu eenmaal meer melk geven. Het werk is dus hetzelfde, de inkomsten helaas niet.
Het wegvallen van rondleidingen, zorgdagen, open dagen en stageplekken is het meest opvallende verschil in onze werkweek met vorige jaren. Het is een stuk stiller op de boerderij door Corona. Overigens heeft Campina online de Thuisboerderijdagen voor de mensen die de open dagen (net als wij) missen.
Zonder bezoekers op de boerderij is het heel stil op de boerderij
Het agrarisch kinderdagverblijf
Hoe anders is het op het kinderdagverblijf. Alleen kinderen van ouders met essentiële beroepen komen naar de opvang. Dat betekent dat we maar een handvol kinderen per dag opvangen.
De leidsters blijven zoveel mogelijk thuis, om besmettingsrisico’s te voorkomen. Gelukkig denkt het personeel erg met ons mee en maken we samen voorleesfilmpjes en knutseltips. We zetten deze online om de kinderen thuis zoveel mogelijk te betrekken bij de boerderij.
We houden de ouders op de hoogte van alle veranderingen in regelgeving en hopen iedereen snel weer te kunnen verwelkomen op de boerderij.
Sinds gisteren lopen de koeien van Hoeve Ackerdijk op het recreatie gebied achter de camping. Dit doen we om de weidevogelnesten in ons eigen land te sparen.
Weidevogel kaart met nesten in ons land
Voor de koeien is een tijdelijk bruggetje en looppad gemaakt; ze komen namelijk wel elke avond terug om gemolken te worden. Na het melken ’s ochtends gaan ze weer terug.
Een terugblik op de eerste maanden van 2020 van Hoeve Ackerdijk. Want: Wat doet een boer in de winter?
De winterperiode op de boerderij is zo niet de rustigste periode, dan wel de meest overzichtelijke. Alle dieren zitten binnen in de stallen, het moet dus gek lopen wil er dan een koe in de sloot zitten. Het dagelijkse werk bestaat uit de koeien melken, voeren en zorgen dat ze schoon en droog liggen in de stallen.
Dat kan in de ligboxen met zaagsel, of met stro in de potstallen en kalvenhokjes. Koeien eten veel en er moet altijd wat te eten zijn, zodat ook de dieren die lager in de hiërarchie staan nog wat te kiezen hebben en het niet met de restjes moeten zien te doen. Ook moeten ze altijd schoon water kunnen drinken.
De winterperiode is er ook om voorbereidingen te treffen voor de lente:
Zorgen dat alle machines zijn nagekeken en meteen inzetbaar zijn wanneer het moet.
Zorgen dat het land de hoeveelheid regen kan laten wegspoelen door sloten en greppels goed open te houden.
Zorgen dat het erf er netjes bij ligt, zodat er in de lente geen wildgroei aan onkruid opkomt.
En papierwerk, het liefste hebben we dat uit de weg voordat de handen weer uit de mouwen gaan, de koeien de wei in gaan en de trekkers de polder in om te maaien en te bemesten.
Geen water
Zorgen voor schoon water was vorige week opeens niet meer mogelijk, toen het water werd afgesloten voor een noodreparatie aan de straat. Twee dagen (gelukkig tussen werktijd en niet ’s avonds) was er geen water in de stal. We melken op tijd en na het melken krijgen de koeien vers voer.
Daarna hebben ze de meeste koeien dorst en een koe doet liever niet aan kleine slokjes. Vervolgens gaan ze lekker in luieren tot ergens in de middag. Rond koffietijd ging de kraan gelukkig weer open, en was het even flink druk bij de waterbakken.
Botbreuk door een schop van een koe
Een paar weken geleden kreeg ik een schop van een koe. Gratis en voor niks, ze schrok van me dat ik ineens de hoek om kwam lopen. Een schop gebeurt wel vaker, maar deze wist ik niet goed te ontwijken. Het was zondagochtend, vlak voor het melken en mijn voet deed pijn.
Even de laars uitgetrokken om te kijken of er iets gebroken was. Dat was het niet, dus ja, dan kan ik het wel los lopen, toch? Er zat niets anders op dan eerst alle koeien te melken, de ochtendronde af te maken en dan met mijn been languit op de bank even rusten en hopen dat het meevalt.
Dat deed het niet, ik had een botbreuk in mijn voet bleek die maandag bij de dokter. Rust houden zegt de dokter dan, maar dat is best lastig als er iedere dag koeien gemolken en gevoerd moeten worden. Wat doe je dan als boer?
Wie zorgt voor de koeien als de boer dat even niet kan?
Gelukkig zijn er bedrijven die tijdelijk personeel kunnen plaatsen. Als boer heb je periodes met veel werk (lente, zomer) en soms weinig werk (winter). In de drukke periodes schakel je een loonwerker in, of de Agrarische Bedrijfshulp. Die regelt een ervaren boerenhulp die na wat uitleg je bedrijf ‘overneemt’ en het buitenwerk uitvoert. Op die manier ben je als boer zeker dat het bedrijf blijft draaien.
De koeien worden gemolken, gevoerd en verzorgd. De productie gaat door en daarmee ook de omzet van het bedrijf. De omzet is niet het belangrijkste; als boer/ondernemer moet je zorgen dat het werk gedaan wordt. Zo’n boerenhulp kan je ook inschakelen als je op vakantie gaat, maar dan betaal je een normaal tarief.
De omzet is niet het belangrijkste; als boer/ondernemer moet je zorgen dat het werk gedaan wordt.
Bas van den Berg
Een boer kan zich verzekeren voor wanneer hij/zij ziek thuiszit, en dan betaal je een verlaagd ziektetarief. Op deze manier maak je weliswaar wat extra kosten, maar voor de korte termijn is het een goede oplossing.
Ondertussen zit ik op de bank met mijn been gestrekt voor me. Ik deed deze winter dus deels iets heel anders dan de koeien voeren: ik ben helemaal bijgewerkt met mijn papierhandel, heb allerlei achterstallige tv-series nu wel bekeken en ik verveel me mateloos. Gelukkig mag ik binnenkort weer aan de slag.
